Sámis 26

54 Sámis 26/2017 Deanučázádaga guolástanhálddašeapmi lea áigu áŋgi­ ruššat ahte nu ollu veajehat go vejolaš besset man- nat merrii, vai ollesšattot luossan besset máhccat čázá­ dahkii. Doaibmabijuid gaskkas leat ee. ođđasit fas ása- hit bivdonjuolggadusaid mat dahket vejolažžan bivdit guollešlájaid mat mii guhká leat diehtán borret veaje- hiid. Lea maid sávahahtti čalmmustahttit čáhcelottiid, njurjuid, čeavráid (mat leamaš ráfáidahtton 1980 rájes), ja maiddái lasihit miŋkabivddu, dasgo miŋka lea laskan stuorra osiide čázádagas. Mihttomearri ferte leat ahte ráhkaduvvo máhtto­ vuođđu masa olbmuin lea luohttámuš, mii mearrida Deanučázádaga luossahálddašeami. Eaktun dasa lea ah- te olbmuid árbevirolaš máhttu boahtá oidnosii ja dohk­ kehuvvo ovttaárvosažžan biologalaš máhtuin. Čázá­ daga luossamáddodagaide lea buorrin ahte guovddáš luossahálddašaneiseválddit čuvvot dáža ja riikkaidgas­ kasaš lága, dainna lágiin ahte dohkkehit dieđu ja máhtu mat leat čoagganan máŋggaid duhát jagiid čađa. Lasáhus Vai árbevirolaš diehtu šattašii duođaid vuođđunDeanu­ čázádaga hálddašeapmái, de lei DH gieskat árvalan ah- te biologiijavuođđuduvvon dutkan- ja gozihanjoavkku lassin galggai ásahuvvot sierra árbevirolaš máhtu joav- ku. Dat lea garrasit biehttaluvvon. Guovddáš luossa­ hálddašaneiseválddiid mielas dat lea áibbas dárbbaš­ meahttun. Ovdalaš dán artihkkala áigemeari bođii vás- tádus Dálkkádat- ja birasdepartemeanttas: Dakkár joav- ku ii ásahuvvo. Čázádaga vuoigatvuođaoamasteaddjit sáhttet áinnas dahkat dan ieža (ja ieža máksit dan ovd- das), muhto das ii gártta makkár ge formálalaš stáhtus hálddašeami diehtojuogadeaddjin: Bargojoavku árbevirolaš dieđu várás ii boađe ovdan Deanušiehtadusas mii dahkkojuvvui čakčamánu 30.b. 2016, ja das nappo ii šatta makkárge formá­ lalaš stáhtus šiehtadusa mielde. DH sáhttá áin- nas ieš ásahit dakkár joavkku, maiddái ovttas suo- mabeale vuoigatvuođaoamasteddjiiguin. Departe­ meanttat dáhttot deattuhit ahte dákkár bargojoavk­ kus ii šatta makkárge formálalaš rolla hálddašan­ barggus. (E-poasta DBDs DHii, 1.12.17. Dutkan- ja gozihanjoavku ja bargojoavku Deanu luosa háld­ dašeapmái.) DBD berre čilget mo dát heive earret eará artihkal 1 dáfus šiehtadusas Norgga ja Suoma gaskkas Deanu­ čázádaga guollebivddu hárrái. Das celkojuvvo ahte háld­ dašeapmi galgá dáhpáhuvvat árbevirolaš máhtu vuođul. Dattege dát ii leat deaŧalaš hálddašeaddji eiseválddiide, muhto ášši maid luossabivdit ieža sáhttet doaimmahit priváhta oktavuođain. Dát lea measta jáhkkemeahttun go jurddaša daid láhka­ mearrádusaid ja standárddaid mat Norggas leat álgo- álbmogiid árbevirolaš máhtu seailluheamis. Buorre- lihkus oidno hárve diekkár váilevaš čuovvuleami das mii báhpáris lea mearriduvvon, ja das maid hálddahus duođaid dahká.