Sámis 29

Sámis 29/2019 47 Gunhild Oline Børgefjell, Byrkijen Gunnele, Halászasse dovne saemien jïh internasjonaale jallh daaroen soptsesidie soptsesti. Heamture «Prinsessan bïjre, guhte tjaetsie-ledtine sjïdti» jïh jeatjah soptsesh daelie daennie plaeresne daaletje tjaeleme-vuekien mietie tjaalasovveme. Halászen tjaeleme-vuekien mietie bijjietjaaleginie Prinsessan pī i ra, kuhte čācie l̨ḁttene šitti jïh aalkoeraajesinie Aktn aikien akta konokā kul̨oma parnie’ utn i ei jah tle tihte altse tröhnike jä̅mi – jeatjah baakoejgujmie Akten aejkien akte gånka golme baernieh utnieji jïh dle dïhte altese trööhnege jeemi. Vuesiehtimmien gaavhtan baakoehaamoeh eččeb jïh karĕječeb eah leah daelie noerhte-smaaregen edtjeb jïh gærjetjeb mohte edtjem jïh gærjetjem . Teekstesne leah mealtan muvhth baakoeh mah eah daaletje baakoegærjine gååvnesh, naemhtie goh ïpmerijhketi ’ïpmerijhken’ jallh löönemebaakoeh fööre ’åvtelen’ jïh ov-lyhkelege ’ov-læhkoes’. Muvhten lehkien geerve jallh ovnuvhtege toelhkestidh jis Halász vuesiehtimmien gaavhtan baakoeh daesnie vuj desnie jallh gihtjie vuj gihtji govleme jïh tjaaleme, men jaahkam, daate jïh jeatjah soptsesh aelhkie guarkedh. Mubpie, åenebe soptsese tjïelke saemien aamhtesinie staaloen, Rovhten (jallh Rovhtegen) jïh saemien golmen baernien bïjre. Jïh goh joe göökte Gunhild Olinen soptsesh olkese vadtasuvvieh, dle sjiehtele seammasïenten göökte soptsesh Ole Samuelistie vuesiehtidh. Dïhte guhkebe teekste daaroen heamture «Gaasen-munnie» jallh «Mumle Gåsegg» mij saemien heamture aaj ånnetji vearadamme: Akten aejkien lin göökte gåmmah jïh «dïhte akte lij saemien gåmma, dïhte mubpie lij rovkije», mohte varki minngelen dah «dah saemien gåmmah» jïh minngelen barre «dah gåmmah». Ole Samuel Elsvatnen mubpie soptsese daesnie aejvie jeatjahlaakan. «Såangoe» sjïere dokumeente saemien såångedimmieaerpievuekien bïjre. Daennie teekstesne joekoen sjïere bïevnesh joejkemen bïjre: Såangoe tjïrrehtovveme joejkemen vieken, tjaebpies dialogine baernien jïh nïejten gaskem. Minngemes hævvi feejjene nåhkeme guktie Gaasen-munnine guhte gånkan nïejtem jïh bielie rïjhkem åadtjoeji. Nïejte baarnan joejkesten jååhkesje: «Nov manne datnem sïjhtem / juktie leah munnjien tjaebpies guksiem / jïh treavkah dorjeme.» Seapan daah guaktah aaj hijven-laakan vyöseme. Murrede mujhtedh ihkie mijjieh daelie 131 jaepien båeries heamturidie jïh såångedimmievuelide – voeres almetji soptsesidie badth – maehtebe lohkedh, dle giesien 1886 hov dah ojhte naa noeri soptsesh lin. Dellie Ole Samuel 20 jaepien jïh Gunhild Oline barre 17 jaepien båeries ligan, goh 31 jaepien båeries ammes Ungeren gïeledotkije faahketji dej smaaregem sïjhti dotkedh.