Sámis / Sámen 30

32 Sámis 30/2019 Guvttiidlohku Sámis ja Vilges viesus Guvttiidlohku vuhtto sámegielas personpronomeniin moai , doai ja soai , ja vearbahámiin maid geavahit dal­ le go hállat guovtti olbmo birra – munno, dudno da­ hje sudno birra. Dát namuhuvvojit dávjá ovdamear­ kan das, mo earálágan sámegiella lea eará gielaid ek­ tui. Guvttiidlogu hámit gávdnojit buot sámegielain, goit personpronomeniin, vaikko eai buot gielain vearb­ bain. Muhto sámegiella ii leat áidna giella guvttiidlo­ guin. Oarje-Sibirjjás, muhtun muddui maiddái davvi­ nuorttamus Eurohpás, gávdnojit sámegiela gáiddus fuolkegielat dego njenecgiella ja manjsigiella, main leat seammasullasaš guvttiidlogut. Oarjin ges guvttiidloh­ ku gávdno inuihtagielain. Guvttiidlogu kategoriijat eai dattetge gula dušše davvi­ álbmogiid gielaide, muhto dat gávdnojit duoppil dáp­ pil miehtá máilmmi. Dábálaččat dat eai leat, muhto eai nu eahpedábálaččatge. Guvttiidlohku gullá maiddái máŋgga čuođi miljovnna hálli arábagillii. Eurohpás guvttiidlohku ja guvttiidlogu pronomenat gávdnojit maiddái Slovenia našunálagielas, slovenagielas. Dat lea maiddái USA presideantta eamida Melania Trump ja su bártni eatnigiella – nuppiid sániiguin maiddái Vil­ ges viesus gullo guvttiidlohku, go dat guovttos dahjege soai orruba doppe. Guvttiidlogu buohta sáhttá maid lasihit, ahte Jaskes­ ábi guovllus leat gielat main leat sánit mat sulastahttet sámegiela sáni moai . Dat eai dattetge mearkkaš geaid beare munno , muhto leat dárkileappot. Ođđa-Selándda dahjege Aotearoa maoriid gielas leat sánit māua ja tāua . Guktot leat vuosttaš persovnna guvttiidlogu pro­ nomenat, mat čujuhit munnje ja geasa nu earái. Dattet­ ge lea stuorra erohus dainna, letnego sáhkan māua vai tāua : Jus dajan tāua , de dalle don leat mu fárus – tāua mearkkaša seamma go moai duinna . Muhto jus in há­ la du birra, ja sáhkan letne baicce moai suinna , de dalle ferten dadjat māua . Gielladutkit gohčodit dán eksklu­ derejeaddji pronomena māua (’moai suinna’) eksklu­ siivan, ja inkluderejeaddji tāua (’moai duinna’) ges lea inklusiiva. Nu ahte jus goas nu deaivvadat maoriin ja JUSSI YLIKOSKI dat, dát , diet , duot , dot ja de do dot do doppe Sámegielas leat miellagiddevaš pronomenat, mat eai gávdno máŋgga gielas, eai goit lagamus ránnjágielain dahje muđui Eurohpá gielain. Muhto gielladutkiid perspektiivvas buot geld- dolamos pronomenat eai kánske leat guvttiidlogu dahjege duála pronomenat, vaikko dat dávjá adnojit earenoamáš sámi pronomenin. Ovdamearkka dihte moai ja sullasaš person- pronomenat gávdnojit miehtá máilmmi, muhto nu ollu eai oro gávdnomin gielat main leat seamma ollu demonstratii- va pronomenat go sámegielas. Ja gos máilmmis gávdnojit ge dat, dát, diet, duot, dot ja dan dakkárat?