Sámis 33

Sámis 33/2021 13 sohkabuolvva čuolbma oidno, gullo ja váikkuha olles Sámis vel dálá áigge, vaik­ ko sámegielaid ealáskahttin ja ruovttoluotta váldin lea leamaš jo guhká jođus. Sámegielaid intensiivvalaš skuvlejumit leat šaddan oktan deháleamos ja beakti­ leamos giellaealáskahttinmetodain sámiid gaskkas Suomas. Ovttaskas olbmui sámegiela ruovttoluotta váldima mearkkašupmi lea seammasullasaš, leiba sáh­ ka man beare sámegielas. Duogáš, proseassa, vásáhus ja boađus lea juohkehažžii vehá iešguđetlágán, go mii olbmot leat iešguđetlágánat. Searvvušlaš dásis daid oahpuid rolla lea earálágán davvisámegiela buohta ja nuortalaš- ja anárašgiela buohta. Dat laktása sihke gielaid hállijovkui ja hállanguvlui, mat lea davvi­ sámegielas ollu stuoribut go anárašgiela ja nuortalašgiela moatte čuođe olbmo servošiin, ja gielaid sirdáseapmái sohkabuolvvas nubbái. Anáraš- ja nuortalaš­ giela buolvvaidgaskasaš sirdáseapmi boatkanii 1900-logu maŋitbeale meas­ ta ollásit, go fas davvisámegiella ii leat oppalaččat láhppon bearrašiin goassi­ ge. Báikkuid gal. Nuba dat proseassat, mat leat leamaš Vuohču davvisámegiela­ giid gaskkas jođus maŋimus 60 jagi áigge, sulastahttet ollu eambbo anáraččaid gielladiliid go guovdageaidnulaččaid gielladiliid. Doaba ”ođđa hálli” (eŋg. new speaker ) čujuha sosiolingvistihkas olbmui, guhte lea šaddan áitatvuloš giela hállin ruovttu olggobealde, giellaealáskahttima várás huksejuvvon giellaoahppanvuogi ja -birrasa bokte. Mun lean iežan post doc- dutkamušas guorahallamin sámegielaid ođđa hálliid. Dán rádjái lean vudjon namalassii daidda olbmuide, geat leat čađahan Sámi oahpahusguovddáža lági­ dan davvisámegiela, anárašgiela ja nuortalašgiela intensiivvalaš skuvlejumi ja­ gis 2011 ovddusguvlui. Lean beroštuvvan das, makkár sivaid geažil olbmot