Sámis 33

Sámis 33/2021 15 Anárašgiela ealáskahttimis hui lunddolaš, seammá áigge filosofalaš ja prak­ tihkalaš jurdda boahtá bures ovdan Anarâš-bláđi oaivečállosis ”Ele poolâ”, ’Ale bala’ (Morottaja 1991), mas Kuobžâ-Saammâl Matti Morottaja vihkkedallá: ”Pyereeb lii sárnuđ ruokkâdávt váhá hyeneeb-uv sämikielâ, ko tipteđ kielâ lappuđ kevttimettumvuođâ keežild. - - Mii aavhijd lii jaamâ putes kielâst?” ’Buoret lea hállat roahkkadit vehá funetge sámegiela, go diktit giela láhp­ pot geavatmeahttunvuođa geažil. - - Mii ávkkiid lea jápmán buhtes gielas?’ Dat lea ain áigeguovdilis gažaldat. Muhto áigeguovdil lea maiddái ođđa hálliid, máŋgii boares hálliidge dárbu buoredit ja nannet dan ”vehá funetge sámegie­ la”. Háliidešgo giige hállat fuones giela, jus buorre giella livččii olahanmuttus? Ođđa hállit mearkkašit rievdadusa sámeservodahkii, ja giela rievdan lea fáddá, mii boktá álkit stuorra dovdduid ja garra ságastallama. Dat lea áibbas ádde­ hahtti. Olbmui lea lunddolaš háliidit doallat gitta das, man atná buorrin, eak­ tin ja dehálažžan. Seammás olbmui lea lunddolaš maiddái vuogáiduvvat rievda­ dussii. Máilmmiviidosaš vásáhusat gielaid áitatvulošvuođa ja ealáskahttima giettis čájehit, ahte lea veadjemeahttun ealáskahttit dakkár giela, man ii leat lohpi hállat váilevaččat ja ođđa vugiiguin. Sámegiela iešvuođaid ja rievdadeami birra, ođđa hálliid giela birra maiddái ferte leat lohpi ja dilli ságastallat. Muhto jus dat ii leat nubbi nuppi gudnejahtti, sensitiivvalaš ja toleránta ságastallan, dat soaitá vearrámus dáhpáhusas cuvket eambbo go nannet. Gávdnágo giella ruoktot? Hui mearkkašahtti gažaldat lea maiddái dat, mii dáhpáhuvvá sámegielaid ođđa hálliid bearrašiin. Mu dutkamuša vuođul orru, ahte eanáš oassi dain ođđa hál­ liin, geain leat vuollel 18-ahkásaš mánát, leat geavahišgoahtán sámegiela mánái­ guin muhtun veardde. Smávit joavku leat dat olbmot, geaid bearrašiin sámegie­ las lea šaddan beaivválaš ruovttugiella dan maŋŋá dahje dan áigge go sii leat oahppan sámegiela. Mun lean post doc-dutkamušastan jearahallan sis vihtta. Sin vásáhusat, dego olbmuid vásáhusat ain, leat girjjagat. Muhtumiidda sáme­ giela válljen ruovttugiellan lea leamaš nu diehttelas ášši, ahte sii eai leat goassi­ ge eahpidan eaige dađe eanet vihkkedallan dan. Muhtumiidda dat lea leamaš