Sámis 33

16 Sámis 33/2021 losses proseassa boađus. Váilevašvuođa dovdu lea oahpis buohkaide, sánit eai álo reahkká, eandalitge álggus. Nuppe dáfus aiddo riegádan mánážii lea álki sámástišgoahtit: dat ii kritisere, ii oppa vástit, dasa dohkke buot, ja dainna lea áigi ohcat sániid ja hárjánit sámástit. Buohkat leat vásihan sihke positiivvalaš, roahkasmahtti doaladumiid ja kritihka dahje imaštallama iežaset válljejumi ek­ tui. Muhtumiidda lea njuolgga daddjojuvvon, ahte váhnen galggašii álo hállat mánnái iežas eatnigiela; dan giela, man lea ieš vuosttažin oahppan; dan giela, man máhttá buoremusat; iežas ”dovdduid giela”. Maid dakkár rávvagat dagahit sámegielaid ealáskahttimii ja boahttevuhtii? Jus leat iežat soga dahje olles álbmoga giellamolsuma dihte báhcán sámegiela haga, de ii ábut go joatkit seammá bálgá alde ja bajásgeassit sámegielahis sámemánáid? Mun lean sihkkar, ahte dat, geat otnábeaivvi ná rávvejit sámeváhnema sirdet iežas mánnái eanetlogugiela, eai leat bisánan jurddášit ášši. Sii beare gearddu­ hit daid mánáid guovttegielatvuhtii laktáseaddji ávžžuhusaid, maid leat gullan oahpus, áššedovdiin dahje ránnjá áhkus. Ja dat ávžžuhusat leat ráhkaduvvon guhkkin eret sámeservodagas, dat eai váldde vuhtii áitatvuloš giela diliid, dat eai dovdda assimilašuvnna noađi ja giellaealáskahttima dárbbuid. Sámebearrašat dárbbašit sámebearrašiid várás ráhkaduvvon rávvagiid dan ektui, mo sámegie­ lat sáhttet nannejuvvot ja ealáskit juohke guovllus ja juohke sámegielat servošis. Oktasaš sihke daidda váhnemiidda ja oppanassiige mu dutkamuššii oassálas­ tán ođđa hálliide lea maiddái dárbu fidnet doarjaga iežaset sámegiela ovdá­ nahttimii giellaoahpuid maŋŋá. Go lohkanjahki nohká, sii báhcet dávjá hui okto. Lea dieđusge vejolaš ohcat universitehtii ja joatkit oahpuid, muhto dat ii heive buohkaide. Galggašedje leat geahpes ja searvvušlaš vuogit giela nan­ nemii. Oanehis giellagáhttengurssat dahje deaivvadeamit; giinu gii jearašii jeavddalaččat mo manná; rávvagat dasa, mo sáhttá iešheanalaččat ovddidit ja oahppat lasi. Jus sámegiela ođđa hálli álgá sámegielalaš bargui dalán lohkanjagi maŋŋá, son dárbbašivččii systemáhtalaš giellaplánema ja -doarjaga bargosajis. Gielladáiddu kárten; persovnnalaš plána dan ovdánahttimii; vejolašvuohta geavahit dasa juohke vahku guokte diimmu bargoáiggi; giellameašttir dah­ je -skibir, geainna beassá oktii mánus deaivvadit sámegillii – hás dakkár livč­