Sámis 33

Sámis 33/2021 5 Váldočuoggát 1. Miehtan lea guovddáš norbma (njuolggadus) riikkaidgaskasaš rievttis, mas dávjá geavahuvvo tearbma “friddja, dihtui vuođđuduvvi ovdamieh­ tan” (FPIC, free, prior and informed consent). 2. Miehtan sisttisdoallá guokte oli: kollektiiva ja persovnnalaš, ja guktot leat mávssolaččat eami­ álbmogiid iešmearrideami ollašuhttimis. 3. Ovttastuvvan Našuvnnaid Eamiálbmogiid rivt­ tiid julggaštusas kollektiiva miehtamis dahje FPIC:is lea dehálaš rolla ja dat boahtá ovdan earret eará eamiálbmogiid eatnamiid ja resurssaid geavaheami oktavuođas. 4. Persovnnalaš miehtan laktása gorutlaš iešmearrideapmái ja autonomiijai. Eandalitge eamiálbmotnissonat leat deattuhan, ahte miehta­ ma guokte oli leat earutkeahtes ollisvuohta eami­ álbmogiid iešmearrideamis. Čuolbma Eamiálbmogiid iešmearridanságastallan deattuha kol­ lektiiva miehtama mearkkašumi ja rolla eamiálbmo­ giid rivttiid ollašuvvamis. Dávjá das geavahuvvo oaná­ dus FPIC (free, prior and informed consent). Dábá­ laš oainnu mielde eamiálbmogiid iešmearrideami olla­ šuhttit eandalii kollektiiva miehtama bokte; nu ahte eamiálbmotservodagat, servošat ja báikegottit gulahal­ let gaskaneaset das, mihtetgo dat dahje addetgo dat lo­ bi evttohuvvon doaibmabijuide, resurssaiguin ávkkás­ tallamii ja nu ain. Olu unnit eamiálbmogiid iešmearri­ danságastallamiin biddjo fuomášupmi persovnnalaš miehtamii ja dan mearkkašupmái iešmearrideami olla­ šuhttimis. Muhtin eamiálbmotdutkit ja -aktivisttat leat gáibidišgoahtán stuorat áddejumi das, ahte eamiálbmo­ giid eatnamiiguin ávkkástallan ja eamiálbmotgorudii­ guin ávkkástallamis lea sáhka seamma veahkaválddis ja guktuid galgá bissehit. Láidehus Fridda ja dihtui vuođđuduvvi ovdamiehtan, FPIC, lea álbmogiidgaskasaš olmmošvuoigatvuođaid vuođđo­ norbma 1 , mas lea sihke individa ja kollektiiva dássi. Ovdamearkka dihtii dutkamušas, eandalitge medisiin­ na suorggis, dutkamuššii oassálasti olbmo friddja ja dih­ tui vuođđuduvvi ovdamiehtamis leamaš máŋgalogi jagi guovddáš ja dehálaš rolla (vaikko dan eai leat buot dut­ kit álo čuvvon earret eará eamiálbmogiid oktavuođain). Kollektiiva dásis FPIC lea erenoamáš mávssolaš eami­ álbmogiidda ja dat namuhuvvo máŋga artiklas Ovttas­ tuvvanNašuvnnaid Eamiálbmogiid rivttiid julggaštusas Miehtama norbma ja fpic Eamiálbmogiid iešmearrideamis