Sámis 31

14 Sámis 31/2020 GO OLLESOLMMOŽIN FUOBMÁ sámi duogážis: Jus há- liidat sápmelažžan, de dus lea ovddasvástádus oahppat kultuvrra, čađahit iežat immersion-prográmma. Dus lea ovddasvástádus guldalit sin, geat leat olles eallinagi eallán sápmelažžan. Olmmoš go lea nu ollu manahan, de sáhttit jáhk- kit ahte sápmelažžan leat, lea dušše somá. Olggobeale olmmoš oaidná dušše daid buriid beliid sámevuođas, sámi eallimis, sámi servvodagas. Olmmoš ferte dovdat maiddái bákčasa. Ii leat dušši, ii leat komihkka dán vuordit. Sámi bávččas lea oassi min DNA:s. Lea oassi das, mii doallá min čoahkis. Dan ahte sáhttit oaidnit guđet guimmiideamet bákča­ siinnámet, lea oassi min álbmoga dovddus. Jus don boađát áibbas ođđa sápmelažžan, it ge dovdda dáid oktasaš bákčasiid, de it leat duođas okta mis. Dávjá olmmoš viggá dán čoavdit dáinna lágiin ahte máinnaša hui ollu makkár bávččas dat lea, go ii beasa njuolga sámi váibmui. Dát ii gula min oktasaš bákčasii. Dát lea gul eará bávččas. Váivi, dieđusge, muh- to dát lea eambbo dáža váivi go ii ádde sápmelačča. Dát leat maid dehálaš bákčasat. Menddo dávjá lea dážas ja rivgus váivi go ii ádde sápmelačča. Ja ea­ náš áigge lea sápmelaš guhte dovdá dáid bákčasiid. Lea dieđusge fámu birra sáhka. Earáid áddet lea fápmoášši. Earáid ovddas čiehkádit lea fápmoášši. Nappo go ođđa ollesšattot sápmelaččat eai beasa njuolga sámi váibmui, de lea sihke danin go sápmelaččat čiehkádallet sis da- nin go oidnet ahte dat eai leat sápmelaččat, ja danin go eai ane sin sápmelažžan danin go eai leat vuos váldán oasi sámi bákčasis. Lea go son vuosttaš lávki duohta sámi bákčasa dovdat go ođđa, ollesšattot sápmelaččat dovdet dakkár bákčasiid, mat ihtet danin go eai ádde? In dieđe gal, muhto sáhttá let veara dáid smiehtadit. Dieđán dien bures, go lean bajásšaddan etniin gii álo gárttai dán bákčasa dovdat. Oktii dajai son midjiide mánáide ahte lea buorre ránnjámánáide minguin duh- koraddat, go dalle sii ohppet dárogiela buorebut. Dak- káriid dadjat ii veahkehan su šaddat oassin min bás gilážis, dat vissa dagahii váivviid alccesis. Muhto go lei rivgu, ja sus ledje rivgoárvvut, de ii máhttán eará. Mui- tet juo, dát han lei 1970-logus. Lea muhtunlágan gižžu doallat “rivgogárvvuid” eret. Eallin livččii rievtti mielde álkit jus dán vállješin. Muhto in sáhte. Dalle in livčče šat munin. Go vaikko man ollu rogalánddalaš genat livčče mus, de lean sáp­ melaš. Dieđán ahte čearddalaš gullevašvuohta lea seammá ollu kultuvrras go genain gitta. Jus mii livččii­ met bajásšaddat eatni ruovttubáikkis, de livččen rivgu. Nu mo mus máŋgga áhččebeale fuolkkit, geat dál eai šat ása Sámis. Mus lea giellabearráigeahččit ain. Lea áibbas or- tnegis. Mus lea nu ollu maid oahppat. Mus lea miel- la jeđđet bearráigeahččiid: – Anán ain muittus ahte sámegiella lea mu nubbigiella. Allet bala, in boađe goassege jáhkkit eará. Muhto vaikko lean nuppigie- lat, de lean maid giellaguoddin. Lean giela guoddán viidásabbot, ii dušše iežan niidii, muhto maiddái eará olbmuid mánáide, ja ollesolbmuide velá. Muhtumat sáhttet háliidit mu čuoldit eret agibeaivái danin go in leat mánnán giela oahppan. Háliidivčče go dat seam- má olbmot čuoldit eret omd. Torkel Rasmussen, Lene Antonsen, Børre Gaup, Ellen Ravna, Annukka Hirvas- vuopio-Laiti, Aili Keskitalo, Silje Karine Muotka, Pekka Sammalahti? Listu guhkku jagis jahkái. Sámegielserv­ vodat dárbbaša maiddái min. Livččii gal sadji eane- buidda, vel. II