Sámis 31
28 Sámis 31/2020 MASA MÁNNÁ DÁRBBAŠA GIELA? Go mánná hupmagoahtá, de son dárbbaša giela vuost tažettiin dasa ahte beassá almmuhit iežas dáhtu ja dárbbuid gielalaččat. Gielain sáhttá ovdamearkka dihte sihtat juhkamuša dahje bivdit veahki coggat skuovaid juolgái. Giellaoččodeami álggus lea mánnái dan dih te dehálaš oahppat iešguđetlágan vugiid maiguin sáht tá oččodit nuppi olbmo veahkehit su dahje addit sut nje juoidá. MÁNÁ GOHČČUN- JA GIELDINVUOGIT Mánás leat juo unnin máŋggalágan gielalaš vuogit oččodit su ságastallanguoimmi dahkat – dahje leat da gakeahttá – juoidá. Mánná máhttá sihke gohččut, sih tat, jearrat ja evttohit nuppi olbmo dahkat juoidá, dahje gieldit su dahkamis juoidá. Mánná máhttá na malassii juo unnin almmuhit juoidá mii gohčoduvvo deonttalaš modalitehtan. Mánná stivre eará olbmuid daguid álggos dakkár ”ceal kagiiguin” main eai leat vearbbat, muhtumin dain eai leat eará go ovttaskas sánit. Son sáhttá ovdameark ka dihte dadjat dušše čázi go sihtá čázi, dahje eamb bo go sihtá eambbo borramuša. Dađistaga mánná at nigoahtá maiddái vearbbaid go gohčču dahje bivdá earáid dahkat juoidá, dahje go sihtá sis juoidá. Vearb bat sáhttet leat imperatiiva- dahje indikatiivahámis, nugo dáin cealkagiin: Ale lávllo ja Áhčči váldá dáid (mii máksá seamma go Váldde dáid, áhčči ). Vuollel golmmajahkásaš mánná atná maid modála vearbbaid go gohčču dahje gieldá earáid, ovdamearkka dihte ná: Don it galgga váldit mus . Mánná máhttá maid unnin juo láivudit dahje eará ládje modifiseret cealkagiid suorggiduvvon vearb baiguin ja partihkkaliiguin. Dákkárat sáhttet leat ovda mearkka dihte nu gohčoduvvon diminutiivavearbbat, nugo vuorddestit , ja partihkkalat fal ja mat , nugo dáin cealkagiin: Vuorddes mat áhčči ja Ale fal váldde mu diŋggaid . Modifikašuvnna haga dát cealkagat livčče čielga, njulges gohččuncealkagat: Vuordde áhčči ja Ale váldde mu diŋggaid . JOHANNA JOHANSEN IJÄS Mii lea modalitehta ja mot mánát dan almmuhit? Gielladutkit hupmet modalitehta birra, muhto mii lea modalitehta ja mot dat boahtá ovdan gielas? Naba mot mánát almmuhit modalitehta?
RkJQdWJsaXNoZXIy NDI2ODk=