Sámis 31

Sámis 31/2020 47 iešmearrideami. Liberating Sápmi sisttisdoallá guktuid dimenšuvnnaid áššis, sihke politihkalaš rahčamuša ásahusaid ja mearridanválddi beales, ja maiddá dárbbu guorahallat siskkáldasat min iežamet váikkuhuvvonvuođa hegemoniijii; ahte man muddui mii leat báinnahallan kolonisttalaš jurddašeapmái vel das ge mo mii árvvoštallat iežamet árbevirolaš árvvuid ja vuogádagaid. Nubbi girji lea Arnold Krupat dutkamuš amerih- ká vuosttasássiid (indiánaid) internáhta girjjálaš­ vuođa-muitalusaid birra, Changed Forever: Ame­ rican Indian Boarding-School Literature I-II, 2018- 2020. Dábálaččat dán lágan teavsttat leat dulkojuv­ von (dušše) dokumentára iešbiografiijan, muita- lussan mo duođaid lei, muhto Krupat hálida ana- lyseret čállosiid girjjálašvuođateakstan seammá vuogi mielde go giehtadallá čáppagirjjálašvuođa teavsttaid. Dakkár lahkaneapmi riggudahttá lohka- ma go dat lasiha dasa analyhtalaš beali mii livččii ávkin maiddá historjjádutkiide das mo ávkkástallat (njálmmálaš) muitalusaid iežaset dutkamis. Krupa- ta vuohki lea dehálaš dan geažil go dat giehtadallá teavsttaid vuđolebbo go dušše muitalussan das mii dáhpáhuvai, su analysa hálida maid gávnnahit mo internáhta oahppit ieža vásihedje ja dovde di- liid. Vásáhusat leat The Carlisle Indian Industrial School internáhtas, man ásahii 1879:s amerit siskkáldassoađi veterána kapteaidna Richard Hen- ry Pratt. Dat lei vuosttas federála internáhtta olggo- bealde reserváhtaid. Skuvlla ulbmila sáhttá govvet Pratt sitáhtain, mii dávjá gullui: “Kill the Indian and save the man!” – gotte indiána ja beastte olbmo! Dat mearkkašii iskat jávkadit indiána gielaid, osk- kuid ja kultuvrralaš iešvuođaid ja daid sadjái buktit amerit árvvuid ja majoritehta giela. Dego buot eará sajiin gos seammalágan politihkka fievrriduvvui. Skuvla giddejuvvui 1918:s, ja lea maŋŋil sivahallon leat leamaš kolonialismma reaŋga. Dan dihtii go skuvlla oahpahusgiella lei riikka giel- la, de álgocearddaid oahppit čálle iežaset birra eangalsgillii, mii eatnašiid guovdu lei sin nubbi- giella. Dát persovnnalaš muitalusat leat seammás