Sámis 31

48 Sámis 31/2020 čáppagirjjálaš dokumeanttat. Dat ge muittuha olu sámi čálliid diliid, dego omd. Sara Ranta-Rönnlund ja Annok Sarri Nordrå, ii fal internáhtaeallima muh- to sudno čállinstiilla dáfus. Go lohká dánlágan nuppigillii čállon teavsttaid main syntáksa ja sátneválljen sáhttá leat amas vuosttasgielhállái, de fuomáša paraleallaid máŋgga sámi muitalussii das mo sápmelaš lávii fertet birget heajos dárogielainis. Dan dili ge sáhttá – nugo lávejedje ovtta gaskka guovlluradios dah- kat – atnit hávskin ja vaikko viggat bilkidit ge, muh- to ášši goit lea ahte sápmelaš birgii dainna vátna dárogielain maid lei ferten oahppat. Dávjá dákkár dárogiel-dajadagat – maid vuođđu, jurrdašeapmi ja cealkkaortnet vulggii sámegielas – šadde vel ain beaktilebbo amasvuođaset geažil go nugohčo­ duvvon buhtes dárogiel cealkka livččii lean. Diet erenoamáš giellageavaheapmi livččii galgat dut- kojuvvot dárkilebbo kommunikašuvnna-pers­ pektiivvas mii livččii vuođđuduvvon dán-áigásaš álgoálbmotdutkama lahkananeavttuide. Jáhkan ahte dat livččii sáhttit šaddat hui miellagiddevaš dutkkus birgemis ja gielalaš hutkáivuođas. Arnold Krupat ieš ii gula ovttage álgočerdii, muh- to son lea eallinagistis leamaš hui guovddážis dutkat amerihká indiánaid girjjálašvuođa. Son lea maiddá okta dain olbmuin geat leat teoreti- seren girjjálašvuođadutkama lahkananvugiid ja ahte man láhkai dat báidnet lohkki válljejumiid ja árvvoštallama. Dan dihtii lea ge hui dehálaš dieh- tit makkár beroštumit leat vuođđun daid eavttuide mas dutkan vuolggahuvvo. Buot dáin gažaldagain lea hui stuorra relevánsa maiddá dan lágan guorahallanbargguide go maid Duohtavuođa ja soabadankommišuvnnat dahket, go guorahallan ja analysat leat vuođđuduvvon juo- galágan vuođđoeavttuide mat šaddet mearridead­ djin loahpalaš bohtosiidda. Dat sáhttet leat čihko­ sis duohkin dahje daid sáhttá rahpasit ságastallat servodagas. Dan dihtii lea ge rabasvuohta ja servo- dat-involveren dehálaš buot lágan kommišuvnnaid bargguid hárrái, go dat addá olbmuide luohttámuša ahte áššit leat duođaid guorahallojuvvomin eai- ge dušše čielggaduvvomin man nu ovddalgihtii mearriduvvon (politihkalaš dahje kultuvrralaš) beroštumi vuođul.