Sámis 22

36 / 80

36 Sámis 22/2016
Ráfikonfereanssas Lujávrris 1990is deaivvadii Va-
lentina Julilna (Kirillova) iežas čearddaolbmuin,
deatnolaččain Káre Sombyin, gii vuosttas geard-
di lei ruoššabeale guovllus maŋŋá rájárahpama. Valen-
tina salasta gallejeaddji sániiguin: – Oabba mun lean
vuordan du 50 jagi. Bures boahtin mu lusa Lujavrai! Dát
govva muitala eanet go duhát sáni guovtti sámenisson­
olbmo áhpálaš deaivvadeamis, geat leaba eallin guovtte-
bealde giddejuvvon rájá. Eahpelunddolaš rádjá mii lea
earuhan fulkkežiid ja oahppásiid lagabui vihttalogi jagi.
Dan oktavuođas go Tråantes/Troanddimis lea stuor-
ra čalmmustahttin 100-jagi rahčamis demokratiija,
rievttalašvuođa ja girjáivuođa ovddas, de lea lunddo­
laš geahčastit guvlui man birra mii unnán diehtit, na­
malassii Guoládatnjárgii. Tråante 2017 ulbmil lea čalm­
mustahttit ja gaskkustit historjjá sápmelaččaid, sá-
mi kultuvrra ja historjjá birra 100-jagi perspektiiv­
vas. Nu fal, mii sápmelaččat leat okta álbmot njeal-
ji riikkas, Norggas, Ruoŧas, Suomas ja Ruoššas. Muh-
to maid diehtit mii ruošša sámiid 100-jagi rahčamusas?
Maid oahpašeimmet mii min čeardda oappáin ja viel­
jain geaid mii eat leat gallestallan lagabuid 50 jagi?
Guoládaga sámiid historjá čuvge midjiide ahte sii sit­
katvuođain ja sávrivuođain leat ceavzán álbmogin, ča­
đa sođiid, koloniserema, eretduvdilemiid ja bággofár­
remiid eret iežaset árbevirolaš eatnamiin, kultuvraassi­
milašuvnna, kollektiiviserema, doarridemiid, bákkus
bargoleairraide fievrriduvvon ja maiddái lagaš bearaš­
olbmuid steavlidemiid. Gudnejahttit ferte dán min ál-
bmoga geaid lohku lea ollu vuollelis 2000 olbmo. Sii
orrot riikkas mii ii leat nagodan doallat iežas "lohpá­
dusaid" buoridit dilálašvuođaid riikka árktalaš guovl­
luid eamiálbmogiidda, namalassii deaŧalaš áššiin nugo
eananvuoigatvuođaid, iešmearrideami rievtti, biepmu,
oahpahusa, dearvvašvuođa ja barggu dáfus. Dáid beliid
lea eamiálbmotorganisašuvdna RAIPON cuiggodan
kritihkalaš raporttas maid leat sádden ONa olmmoš­
vuoigatvuođa ráđđái.
Ruošša Guoládaga koloniseren álggahuvvui jo
1100-jahkelogus, ja viidánii maŋitgaskaáigge 1400–
1500-logus. Dađistaga ruoššat levve ja rivde eanetloh-
kun. Gávpesadji Lujavv’r Луяввьр (ruoššagillii Lovoze-
ro) vuođđuduvvui 1608. Dalle lei jo sámi dálveorohat
dáppe. Kolonisttat geat guojihedje guvlui, ledje vearro­
Máret Sárá
Oabbá, mun
lean vuordán
du 50 jagi
Ruoššabeale sámit 1917–2017