34 / 60
34
Saemeste saaman
SÁMIS
1/2013
Lena Kappfjell
Václav Marek
1908–1994
– Såvsoevuemien årroje tjekkoslovakijste
T
jekkihke dotkije Václav Marek utni barre dam
aktem åejvieulmiem sov barkosne – saemiej
tsiehkide bueriedidh. Idtjin almetjh dej bee
li seatedh lohkedh vuj lïeredh saemiej bïjre, guktie id
tji beagkoes sjïdtieh sov dotkemebarkoen åvteste, jïh
jïjnjemes sov tjaalegidie ij leah annje berteme. Dellie
hævvi gïele lea dåeriesmoerem. Jalhts nov hinni dov
ne daaroen- jïh saemiengïelem lïeredh, altese dotkeme
gïele lea tjekkihke. Mohte aktem gærjam lea daaroen
gïelene tjaaleme,
Samene i Susendalen,
1992. Jih desnie
veele buerkeste vuemien jïh almetji histovrijem. Jalhts
ij naan stoerre nommem dotkemebyjreskine sjïdti, del
lie lea maaje stuerebe nommem åarjelsaemiej gaskesne,
jïh joekoen Byrkijisnie gusnie almetjh annje Marekem
mujhtieh.
Ij leah aelhkie buejhkiehtidh mestie satne eadtjaldovvi,
mohte såajhti nov 15 jaepieh Såvsoevuemesne årrodh.
Jïh tjoevere kanne sov jïjtse histovrijem gïehtjedidh vos
tegh – guktie jis haajhpani åarjelsaemien daajvide?
Göökte garre deahpadimmieh Mareken maana- jih
noerebaelesne hov satnem dijpi. Voestegh eejhtegidie
jaamin, juktie satne tjoevere fassedidh nuerebe åabpetje
guaktah bïepmehtidh. Tjoevere barkoem ohtsedidh, jïh
skovlem slïejhtedh. Barkosne hov aktem gïetem dassa,
ovlæhkosne – jïh dan mænngan lea gïerve barkoem lïh
ke byjreskisnie åadtjodh. Dellie vualka, gaajhkem laah
pa. Smaave pensjovnem åådtje tjekkihke reerenistie, jïh
aaj ovmessie barkoe åådtje, guktie bearkede sov feala
dimmesne. Hov lea vihkeles sutnjien, dovne jïjtsasse jïh
mubpide vuesiehtidh, ahte ij leah eajtoeh barkije jalhts
lea gïeth-bielien. Almetjh Byrkijisnie hov jïehtieh sov
bïjre ahte; lij veaksehkåbpoe jïh sleejesåbpoe gaajhkh
jeatjah kaarrijste. Noere baernieh hov govlin sov bïj
re, jïh provhkin sov gåajkoe haestedh gaahtjedimmien
gæmhpodh – Mareke iktesth vitni.Dovne Lars Monse
ne lea govleme jïh tjaaleme dan maavvege tjekkeren bïj
re,
90 dager på loffen i Børgefjell
1995. Gam kaarrh hov
annje mujhtiejin Marekem, ihke dan tjiehpies gierhkieh
vïjredh.
Kanne lea nïmhtie, ahte gïeth-bielien ålmaj joekoen
vööjni man garre jieleme lij vaerien almetjide. Saemiej
jielemetsiehkieh mujhtehti sov jïjtse baaverdimmiem.
Lohkijes almetje hov lij, jïh sïjhti tjaelemen tjïrrh sov
voelpide viehkiehtidh. Václav Mareken barkoe lea vih
keles våaromem orreme gosse saemiej reaktah vihties
tamme. Gærjam Såvsoen saemiej bïjre lea vihnesjim
miem orreme daan mubpie saemieraktahmoenehtsen
(SRU II) juvnehtimmesne. Juktie buerkeste guktie sae
mieh leah laantem nuhtjeme histovrijen tjïrrh. Jïh kan
ne dellie easkah, akten biejjien, Mareken aajkoe jïh håh
koe illie – ahte vielle Staate tjoevere sov voelpide golte
lidh jïh seatadidh.
•