Sámis 19-20

Sámis

19–20/2015

iigeatleatbajásšaddan

sámi máilmmis, dov-

dat dieđusge bures

dan sohkabealvuogádaga mii mis

lea. Mii eallit dainna beaivválaččat, mii hupmat dan

birra, mii bajásgeassit mánáideamet dan vuođul ja mii

lohkat dan birra čáppagirjjálašvuođas – muhto mii eat

jurddaš dan birra. Mii leat veaháš čalmmehuvvan daid-

da struktuvrraide mat leat das njuolga min ovddabeal-

de. Heterofiliija lea norbma eanas servodagain, ii dušše

Sámis, ja dat boahtá ovdan maiddái juridihkalaš lá-

gain, buresbirgenortnegiid ruhtadeamis ja juogadea-

mis jna. Eanas servodagat leat huksejuvvon árbevirolaš

sohkabealjurddašeami mielde, muhto seammás dát

jurddašeapmi olggušta homofiillaid ja eará LHBT-olb-

muid servodagas ja stigmatisere sin earaláganin, ártegin

ja eahpenormálan.

Árvideames livččii nieidda eadni mihá buorebut udnon

nieidda boares biigán báhcit go omd. nuppiin nissonol-

bmuin náitalit.

Iežan masterdutkamušas "Garra boját ja fiinna nieid-

dat – Heteronormativitehta sámi čáppagirjjálašvuođas"

man gárvejin 2015 giđa lean ge guorahallanmovt

hetero

normativitehta

boahtá ovdan sámi čáppagirjjálašvuođas.

Dán čállosis ovdanbuvttán iežan dutkamuša dehálea-

mos gávdnosiid.

HETERO-MII?

Heteronormativitehta-doaba lea

dieđusge amas doaba eatnasiid-

da, muhto sisdoallu gal dáidá leat

oahpis. Doaba gullá queer-teoriijii, ja čilge guđe ládje

servodat bajida heterofiliija lunddolažžan ja normálan,

ja eará seksuálalaš sojuid fas atná eahpelunddolažžan ja

spiehkastahkan. Bistilis heteroseksuálalaš ovttaseallin

lea málle mainna visot eará eallinvuogit buohtastahtto

juvvojit. Heteronormativitehta sisttisdoallá maiddái

dan diehttelas-atnima ahte visot máilmmi olbmuid

sáhttá sirret guovtti áibbas čielga kategoriijii: dievdo

olmmoš dahje nissonolmmoš, ja ahte goappáge sohka-

bealis leat dihto rollat eallimis mat leat luonddus juo

mearriduvvon. Áidna "normála" eallinvuohki hetero

normativitehta mielde lea nappo dievdoolbmo ja

nissonolbmo gaskka.

Sámi servodagas lea olu jávohisvuohta homofiillaid ja

LHBT

-áššiid birra. Dát fáddá lea unnán dutkojuv

von, ja maiddái sámi románaid ja noveallaid logadet-

tiin lean fuomášan ahte sámi čáppagirjjálašvuođas lea

unnán čállojuvvon homofiliija ja eará seksuálalaš sojuid

birra. Dát fuomášupmi bovttii beroštumi dutkat ášši

dárkileappot. Mun háliidin diehtit makkár struktuvr

rat doppe leat duogábealde. Makkár kultuvrra ovddi-

da sámi čáppagirjjálašvuohta normálan, lunddolažžan

ja árvvus adnojuvvon kultuvran ráhkisvuođa ja seksua

1 LHBT = lesbat, homofiillat, bifiillat ja tránsaolbmot

Árvideames livččii

nieidda eadni mihá

buorebut udnon

nieidda boares bii

gán báhcit go nup

piin nissonolbmuin

náitalit.