20 / 68
20
Sámis
14/2013
Boarrásit buolvva duojáriid mielde Eanodaga gietka
mis gietkkaravdda birra ii boađe hervejuvvon láđđi.
Muđuidge áidna hearvaláđđit leat dat, mat mannet
goagi birra ja dan badjel. Dan duođašta jearahallan
dieđuid lassin Suoma álbmotmuseas gávdnon dieh
tu Eanodaga guovllu gietkamis 1965 (Museovirasto
2010), mas ii leat hearva eará sajis go goagi birra. Násk
kátge eai leat adnojuvvon min guovllus. Girjjálaš gál
duin ja jearahallamiin eai boahtán ovdan erohusat
čuoldagiid gaskkas Guovdageainnus ja Eanodagas.
Liikká mu čuoldán searro- ja guoddinbátti Näkkäläjär
vi ja Triumf (2000, 97) gohčodeaba Eanodaga mállen.
Dievdduid- ja bártnážiid vuottamállen dat leage hui
dábálaš min guovllus.
Silbašiella lea árbevirolaččat adnojuvvon gietkamis vai
dat suddje máná amas gufihtar beassat lonuhit su, dehe
šiella "galggai suodjalit máná bahás vuoiŋŋaid vuostá"
(Solbakk 2009, 50). Dábálaččat šiella lea leamaš silbbas
dehe eará metállas. Šiella lea leamaš searrobáttis nu, ah
te mánná oaidná dan ja golaha áiggi. Hui máŋgii silba
boallu lea maiddái searrobáttis dákko, gokko dat suor
rana golmma oassái, guovddážin ja ravdan. Muhtu
min lea silbaboallu leamaš nai gietkama geažis, gasku
juolgeliehku, masa sáhttá giddet searrobátti. Šiela sámit
leat nappo atnán gaskaoapmin várjaleamis ja bisuhea
mis (Gaup 2001, 138).
Gietkamii gullevaš mearkkašumit
Gietkka sisttisdoallá earenoamáš olu symbolalaš
mearkkašumiid. Unna mánáža nohkkansadjin dat lea
doaivaga ja eallima symbola. Mu gietkka lea guorus ja
dakkárin govvida máná fysalaš eretleahkima, muhto
maiddái boahttevuođa nieguid ja doaivagiid jávkama.
Muitalus gietkama duohken geasuhii mu sakka.
Almmolaččat gietkka guoddá mearkkašumiid hui olu
ja eandalit dán dáhpáhusas muitalus čatnašuvvá gietka
mii čavgat. Sáhttá dadjat, ahte muitalusa haga gietkka
livččii bealleguorus.
Gietkama symbolalašvuođas ja mearkkašumiin mui
talit diiddat. Diidda mielde heajos mearka lei dat go
oaččuime headjaskeaŋkan gietkama: muittán vuo
ras olbmot lohke, ahte lea heajos mearka go mánáhis
olmmoš vuhtoda guoros gietkama.
Dološ diidda mielde mánnái ii oaččo gárvvistit gietka
ma ovdalgo son lea riegádan. Muitodiedu mielde Elle-
goaski guovttos etniin leigga munnje ráhkadan giet
kama ovdalgo mun riegádin, muhto goaski ii lean áib
bas gárvvisin dan dahkan. Son lei sojahan sieđgarissi
goahkemuorran easkka dalle go ledjen riegádan ja de
easkka luvddonastán gietkama.
Hui unnán, juo ollenge, leat girjjálaš gáldut das, mii
dáhpáhuvvá jus mánná jápmá gietkamii. Ruoŧa beal
Gárasavvona guovllus gietkka lei boldojuvvon, go
mánná dasa jámii (Päiviö 2010). Nuorta-Eanodaga
Jávrrešduoddaris fas gietkka galggai luvddonastojuvvot
ođđasit ja gietkkamuora vuđđui ráhkaduvvui ruossa.
Muhtumin merkejuvvui maid máná muorrabustávai
guin. ( Jearahallamat 1996–2010). Danne mearridin
lasihit eŋgelmáná gietkamiinai muorrabustávaid, go
orui háliidin dan earenoamážit identifiseret Sálmmo
rohki gietkkan.
Eŋgelmáná nohkkansadji
Dát bargu lea ollislaš duodji dannai dáfus go lean atnán
buot áiccuid ráhkkaneamis. Niegu bakte lean ožžon
Áhčči min
don gean lohket almmis leat
Itgo muitalivčče munnje
manne lea ná?