26 / 68
26
Sámis
14/2013
Jorunn Eikjok
A
mazigh lea davvi-oarje Afrihká eamiálb
mot. Amazigh (singular) ja imazighen, (plu
ral). Amazigh mearkkaša iežaset gillii,
"frii
ja olmmoš"
dahje
"árvvus adnojuvvon olmmoš".
Sii
gohčoduvvojit maid berberin olggobeal’ álbmogiin,
maid ieža atnet unohassan. Si leat leamaš Davvi-oarje-
Afrihkás ovdal-isláma áigge, 5000 jagi ovdal Kristusa.
Sii ásset Tunisias, Libyas, Algerias, Marokkos ja Egyp
tas. Dasa lassin vel Saharas, nu mo Nigeris, Malis ja Bur
kina-Fasos.
Imazighen álbmogis leat davvi- ja mátta-imazighen.
Sii ásset oasain (ruonas báikkiin sáttomehciin), alla vá
riin (Nablus váriin Libyas ja Atlas váriin Marokkos) ja
leat nomádat, nu mo tuaregat, máttalemos guovlluin.
Gohčodit ássanguovlluset Tamazgha.
Sii leat moatti riikkas eanetlogo álbmot. Muhto vái
lu dan dihtii dohkkejupmi ja vásihit álbmotgaslaš ja
kultuvrralaš vealaheami.
Manin? Danin go riikkain gos ásset lea stáhta vuogádat
mii lea sentraliserejuvvon ja lea dušše arába kultuvra ja
giela ala huksejuvvon. Arába adnojuvvo áidna álmmolaš
kultuvran ja giellan. Ja maid muslima osku. Dát vuogá
dat álggahuvvui 1950 logus, "arabisma" frijjavuođa lih
kadusa oktavuođas.
Imazighen álbmot vásiha assimilašuvnna, gielalaččat,
kultuvrralaččat ja politihkalaččat. Dát dagaha riidduid
stáhta eiseváldiid ja amazigh álbmoga gaskii. Dasa lassin
lea amazigh osku, mii lea luondduosku badjelgehččon,
eai beasa amazigh namaid bidjat mánáidasaset, ja sin
sosio-ekonomálaš vuogádat ja eananvuoigatvuođat
rihkkojuvvojit.
Amazigh
Davvi-Afrihká eamiálbmot