Sámis 13

34 / 60

34 Sámis 13/2013
Elisabeth Scheller. Jorgalan davvisámegillii Lill Tove Fredriksen
Giellajápmin-
­diagnosat ja
"maŋimuš giellahálliid" ohcan
Man sihkkarit sáhttit mii rievtti mielde diehtit man ol­
lu hállit ovtta gielas leat? Makkár giellamáhttu ferte ol­
bmos vai adnojuvvo vásedin giela hállin? Lea go giella,
mas leat máŋgaduhát hálli, automáhtalaččat nanus? Ja
jos gielas leat unnán hállit, máksá go dat ahte giella lea
jápmimin? Dát leat jearaldagat maid diehttelasat ii sáh­
te vástidit oanehis artihkkalis, muhto daid berrejit dut­
kit, politihkkárat ja journalisttat atnit muittus go cel­
ket juoidá áitojuvvon gielaid dili birra. Erenoamážit go
einnostit dáid gielaid boahtteáiggi. Leat váttisvuođat
čadnojuvvon dasa ahte geavahit konkrehta loguid go
govvida gielladiliid, erenoamážit go lea sáhka unnit­
logu álbmogiin, go dušše smávva boasttuvuođat sáht­tet
čuohcat giela ealasvuhtii, sihke teoriijas ja praktihka­
laččat.
Go (boastut) árvvoštallá gielladili
Gielladutki Nikolai Vakhtin (2001: 264, 265) buktá
dievva ovdamearkkaid das mo álgoálbmot- ja unnitálb­
mogiid gielat leat ceavzán gitta otná beaivái, vaikko sih­
ke etnologat ja gielladutkit geat leat fitnan dáid giella­
joavkkuid luhtte badjel čuohte jagi juo, leat čuoččuhan
Á itojuvvon gielat ja kultuvrrat leat gánnáhaht­
ti fidnut dutkiide. Prošeavttat álggahuvvojit
ja fierpmádagat vuođđuduvvojit, gielladut­
kit ja antropologat vigget leat rivttes sajis go muhtin
giella dahje kultuvra "lea jápmimin" dahje go daid galgá
revi­taliseret (ealáskahttit). Erenoamážit gávdno giella­
dokumenterema suorggis dutkandoarjja maid sáhttá
ohcat jos áigu dokumenteret giela mii lea jávkamin.
Dárkilis logut mat mearridit gielaid
"ealasvuođa"
Organisašuvnnat nu mo UNESCO (2010) ja Ethno­
logue (2013), almmolaš guorahallamat ja dutkanra­
porttat buktet dábálaččat dárkilis loguid giellahálliid
birra ja juhket máilmmi gielaid iešguđet ealasvuođa-
kategoriijaide – buot gaskal "nannosat" ja "jápmán".
Jos olmmoš ii gávnna iežas giela dáid katalogain, de lea
stuorra vejolašvuohta ahte giella lea "jápmán"....
Artihkal lea almmuhuvvon ruoŧagillii: Forskning.no: nettavis med
nyheter fra norsk og internasjonal forskning. 08.02.2013. Romssa uni­
versitehta: